Pełnomocnictwo

Pełnomocnictwo to umocowanie do działania w cudzym imieniu oparte na oświadczeniu reprezentowanego.

Pełnomocnictwo stanowi jednostronną czynność prawną i nie oznacza obowiązku reprezentowania mocodawcy.

Udzielenie pełnomocnictwa jest czynnością prawną i wymaga przez mocodawcę posiadania zdolności do czynności prawnych – co najmniej takiej zdolności, jaka jest wymagana dla dokonania czynności, której dotyczy pełnomocnictwo.

Pełnomocnictwa możemy podzielić ze względu na rodzaj:

• pełnomocnictwo ogóle – do czynności zwykłego zarządu;
• pełnomocnictwo rodzajowe (gatunkowe) – obejmujące umocowanie do określonego rodzaju czynności;
• pełnomocnictwo szczególne – obejmujące umocowanie do konkretnej czynności prawnej;

oraz ze względu na formę udzielenia:

• w formie ustnej;
• w formie pisemnej (w tym forma pisemna pod rygorem nieważności);
• w formie pisemnej z poświadczonym podpisem;
• w formie notarialnej.

Prokura

Prokura jest pełnomocnictwem udzielanym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców osobie fizycznej posiadającej pełną zdolność do czynności prawnych (prokurent). Prokura obejmuje umocowania do dokonywania czynności (sądowych i pozasądowych) związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Z czynności tych wyłączone jest zbywanie i obciążanie przedsiębiorstwa i nieruchomości, co do których konieczne jest pełnomocnictwo szczególne.

W spółkach osobowych do udzielenia prokury konieczna jest zgoda wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki, a w spółkach kapitałowych – wymagana jest zgoda wszystkich członków zarządu.

Prokura wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności (niezachowanie formy pisemnej powoduje nieważność udzielenia prokury); równoważne ze złożeniem oświadczenia woli w formie pisemnej jest oświadczenie woli złożone w postaci elektronicznej opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu. Udzielenie i wygaśnięcie prokury przedsiębiorca powinien zgłosić do rejestru przedsiębiorców.

Prokury nie można przenieść na inną osobę, prokurent może natomiast udzielić innej osobie pełnomocnictwa szczególnego do poszczególnej czynności.

Rodzaje prokury

• prokura samodzielna (samoistna) – prokurent działa samodzielnie;
• prokura łączna – dla dokonania czynności prawnej konieczne jest współdziałanie wszystkich prokurentów;
• prokura oddziałowa – zakres umocowania prokurenta ograniczony jest do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa.

Wyróżnia się również prokurę łączną nieprawidłową, która polega na tym, że dla dokonania czynności konieczne jest współdziałanie prokurenta z inną osobą, która prokurentem nie jest (np. z członkiem zarządu, wspólnikiem).

Pełnomocnictwo, prokura – wygaśnięcie, odwołanie i granice obowiązywania

Pełnomocnictwo do działania w imieniu mocodawcy wygasa z różnych przyczyn:

• na skutek okoliczności zawartych w treści samego pełnomocnictwa (upłynięcia terminu, wykonania pewnej czynności, ustania stosunku podstawowego);
• z powodu odwołania pełnomocnictwa – odwołanie jest możliwe w każdym czasie i bez konieczności jakiegokolwiek uzasadnienia; odwołanie jest jednostronnym i nieformalnym oświadczeniem woli, wymaga poinformowania pełnomocnika (mocodawca może zrzec się uprawnienia do odwołania pełnomocnictwa tylko z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego, będącego podstawą pełnomocnictwa);
• śmierci pełnomocnika lub mocodawcy; mocodawca może jednak w treści pełnomocnictwa zastrzec, że umocowanie nie wygaśnie (zastrzeżenie takie jest skuteczne tylko wtedy, gdy wprowadzono je z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego, będącego podstawą pełnomocnictwa);
• likwidacji lub upadłości osoby prawnej;
• zrzeczenia się pełnomocnictwa przez pełnomocnika.

W przypadku odwołania lub wygaśnięcia pełnomocnictwa z jakiejkolwiek przyczyny, pełnomocnik jest obowiązany zwrócić dokument pełnomocnictwa. Może jedynie żądać poświadczonego odpisu z tym jednak zastrzeżeniem, że wygaśnięcie umocowania powinno być na tym odpisie zaznaczone.

Dla odwołania prokury wystarcza oświadczenie w spółkach osobowych – jednego wspólnika, zaś w spółkach kapitałowych – Członka Zarządu.

Prokura wygasa na skutek

• wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru;
• ogłoszenia upadłości;
• otwarcia likwidacji;
• przekształcenia przedsiębiorcy;
• śmierci prokurenta;
• częściowej lub całkowitej utraty przez prokurenta zdolności do czynności prawnych.

Jeżeli zawierający umowę jako pełnomocnik nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu umowa została zawarta. W przypadku braku potwierdzenia ten, kto zawarł umowę w cudzym imieniu, obowiązany jest do zwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy oraz do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania lub o przekroczeniu jego zakresu.

Inaczej jest w przypadku jednostronnej czynności prawnej, gdyż czynności taka dokonana w cudzym imieniu bez umocowania lub z przekroczeniem jego zakresu jest nieważna. Jednakże, gdy ten, komu zostało złożone oświadczenie woli w cudzym imieniu, zgodził się na działanie bez umocowania, stosuje się odpowiednio przepisy o zawarciu umowy bez umocowania.

W Polsce podstawowym aktem prawnym regulującym problematykę pełnomocnictwa i prokury jest ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (Dz. U. z dnia 18 maja 1964 rok, Nr 16 poz. 93 ze zm.).